Onlangs ben ik geïnterviewd door journaliste Margot van Pol van het blad Ouders van Nu. Na het uitwisselen van een aantal mails volgde er een telefonisch interview over de parental burn out. Ik voelde me vereerd dat ik, als coach & behandelaar voor werkende moeders met stress & burn out klachten, als expert ben gevraagd voor een artikel in Ouders van Nu. Het gesprek met Margot van Pol was heel inspirerend en boeiend.
“Een parental burn out komt vaker voor dan je denkt, alleen praten we er niet over. Er eerlijk voor uitkomen dat je erdoorheen zit doordat je kinderen hebt, scheelt al.”
Vandaag staat het artikel in de nieuwste editie van het grootste en bekendste tijdschrift voor (jonge) ouders:
‘‘Mama, je huilt zoveel’, zei mijn dochter. Elke ochtend stond ik in tranen op en smeerde snikkend haar brood. Toch ging ik daarna gewoon naar mijn werk. Pas toen ik in huilen uitbarstte toen ik een klant aan de telefoon had, realiseerde ik me: dit is écht niet goed.’
Extreem en langdurig vermoeid zijn, je opgebrand voelen door de stress van het ouderschap en het gevoel hebben dat je faalt. Herken je die symptomen? Dan is de kans groot dat je net als Renée (32) een ouderschapsburn-out hebt. De klachten lijken op een gewone burn-out, alleen de oorzaak is anders: die ligt niet bij je werk, maar bij het ouderschap – al is de precieze oorzaak voor iedere ouder weer anders.
We moeten zo veel
Bij Renée bouwde de stress langzaam maar zeker op. Toen haar oudste net twee was en haar jongste een baby, kwam ze erachter dat ze ondanks haar spiraal opnieuw zwanger was. Er volgde een gecompliceerde zwangerschap, waarbij ze eerst van haar spiraaltje beviel en een paar maanden later van een kleine maar gezonde baby. ‘Ik had ineens een kleuter, een pasgeboren baby én eentje van 11 maanden. Hoe moet je dan je aandacht verdelen? Bij andere gezinnen zag ik het vloeiend gaan, bij ons was het constante chaos. ‘Ik weet niet meer wie ik ben’, zei ik tegen de praktijkondersteuner van de huisarts. Maar die antwoordde alleen: ‘Je hebt nog verlof, focus op je kids en doe rustig aan.’ Hoe dan? Mijn man was net aan een nieuwe baan begonnen, mijn moeder kon me niet helpen omdat mijn vader met corona in het ziekenhuis lag, en op de dag dat hij naar huis mocht, moest onze jongste worden opgenomen met het RS-virus. Ik raakte paniekerig en oververmoeid, kreeg eczeem en mijn humeur ging van hoge pieken naar diepe dalen. Ik kon niet anders meer dan me ziek melden op mijn werk. Die enorme verantwoordelijkheid, de druk dat ik alles alleen moest doen; het was te veel.’
Alle ballen in de lucht willen houden. Dat is volgens Hedwig van Bakel, bijzonder hoogleraar infant mental health aan de universiteit van Tilburg en dé Nederlandse onderzoeker op het gebied van ouderschapsburn-outs, precies de reden waardoor ouders in een burn-out belanden. ‘Werk, huishouden, sport, vrienden, een spetterende relatie én een verantwoorde opvoeding; ouders van nu moeten wel heel veel van zichzelf.’ Jonge ouders besteden dan ook meer tijd met hun kinderen dan ooit, blijkt uit onderzoek, vooral moeders: ruim 1,5 keer zoveel als in de jaren 80, terwijl vrouwen ook meer zijn gaan werken.
Hulp nodig
Dat klinkt onhoudbaar. En net als je denkt dat je alles hebt gehad, krijg je óók nog een pandemie voor je kiezen. Geen wonder dat maar liefst 66 procent van alle Amerikaanse ouders signalen van een ouderschapsburn-out zou vertonen, schreef The New York Times. Ze zijn opgebrand door de gevolgen van corona: geen school of kinderopvang, thuiswerken, economische onzekerheid en sociale isolatie. Je vraagt je af: zijn de gevolgen van corona hier in Nederland net zo erg? De lockdowns zijn veel ouders immers niet in de koude kleren gaan zitten. En nu het sociale leven weer los lijkt te barsten, zou je ook kunnen denken dat er nóg meer ballen in de lucht gehouden moeten worden, toch?
Interessant genoeg is het percentage Nederlandse ouders met een ouderschapsburn-out ondanks de pandemie juist gelijk gebleven, vertelt hoogleraar Van Bakel: 2 procent van de ouders is opgebrand door de zorg voor hun kinderen, hetzelfde als vóór de pandemie. Een officiële verklaring daarvoor heeft de hoogleraar niet, maar ze verwacht dat het uitmiddelt: voor sommige gezinnen waren de sociale verplichtingen die door corona wegvielen een opluchting, voor anderen werd het gezinsleven door alle beperkingen juist extra zwaar. De hoogleraar is dan ook sceptisch over de manier waarop het Amerikaanse onderzoek is gehouden: het constateren van bepaalde klachten maakt nog geen officiële burn-out, zegt ze.
Interessant: in landen die minder individueel zijn en meer familiegericht, is het aantal mensen met een ouderschapsburn-out bovendien kleiner. In Italië lijdt bijvoorbeeld maar 0,5 procent van de ouders eraan. Een andere oorzaak van de ouderschapsburn-out is dan ook dat ouders minder steun krijgen dan vroeger, denkt hoogleraar Van Bakel: familie woont vaak verder weg, ieder gezin zit op zijn eigen eilandje. Dus als het even niet lekker gaat, waar kun je dan terecht?
Broodje voor de TV
‘Het constante zorgen, altijd aanstaan. Dat vond ik zó stressvol’, vertelt Nora (37). ‘Als ik twintig minuten alleen de was wilde ophangen, kon dat al niet eens. Ik heb altijd fulltime gewerkt, maar na de geboorte van mijn dochter ben ik echt in mijn baan gevlucht.’ De manager begon weken van 80 uur te maken om maar niet thuis te hoeven zijn. Van haar collega’s kreeg ze complimenten: hoe combineer je dat toch allemaal? ‘Maar ondertussen zag ik mijn dochter een half uur per dag. Als ik wel thuis was, veinsde ik hoofdpijn en ging ik vroeg naar bed. In de weekenden dat we met zijn drieën thuis waren, ging het nog wel, maar moest mijn man zelf weg, dan vond ik dat héél ingewikkeld. Ik kon niet van mijn dochter genieten en voelde alleen maar druk, vanwege alles dat in mijn ogen nog moest. Ik haatte de afhankelijkheid die ze van mij had, maar ik kon er met niemand over praten.’
Ouders met een burn-out verliezen vaak een gevoel van voldoening, schrijft Melissa Hogenboom in haar boek ‘Het moederbrein’. En dat is niet alleen verdrietig, maar ook gevaarlijk: ouders voelen zich niet meer verbonden voelen met hun kinderen, wat in het ergste geval kan leiden tot verwaarlozing, zelfmoord of het gezin verlaten. Ook Nora speelde met die gedachte: ‘Ik had mijn dochter niets meer te geven, zo voelde dat. Terwijl ik ergens wel vond dat ik het beste voor haar kon zorgen, wat kennis en ervaring betrof, maar ik was tegelijkertijd bang dat ik haar geen veilige hechting kon bieden doordat ik altijd weg was. Dan kan ik er maar helemaal beter niet zijn, dacht ik. Ik was afgesloten, mentaal had ik mijn koffers al gepakt. Op mijn diepste dieptepunt stond ik op het punt een affaire te beginnen. Niet dat ik weg wilde bij mijn man, maar wel bij de situatie.
Tot ik erachter kwam dat ik zwanger was van de tweede. Ineens kwam het inzicht: wat ben ik nou eigenlijk aan het doen? Ik ben op mijn werk niet leuk en thuis niet leuk. Ik heb een minder zware baan aangenomen, waardoor ik op vrijdag thuis kan zijn met de meisjes. Nog steeds ben ik een moeder die regelmatig een weekend alleen nodig heeft, maar inmiddels heb ik wel mijn eigen manier van ouderschap ontdekt: niet voortdurend erop uit, geen projecten rondom de kinderen, maar heel rustig aandoen, een boterham eten voor de tv en gewoon doen waar we zin in hebben. Het is alsof ik nu pas in contact kom met mijn gevoel. Eén van de gevolgen is dat ik me ontzettend schuldig voel. Even een uurtje fietsen, ’s avonds samen aan tafel zitten; de dingen die ik nu met de jongste doe, heb ik door mijn vluchtgedrag met de oudste allemaal gemist, en dat komt nooit meer terug.’
Ook Renée, met haar drie kleine kinderen, heeft last van schuldgevoel. ‘Mijn middelste wil niet door mij naar bed gebracht worden omdat ik altijd met de jongste bezig was. En mijn oudste moet zó vaak even wachten door die kleintjes. Ze gaat regelmatig bij vriendinnetjes spelen of logeren zodat we even op adem kunnen komen, ook dan voel ik me schuldig; kan ik niet eens zelf voor haar zorgen?’
Taboe
Die gevoelens maken een ouderschapsburn-out niet zwaarder, maar wel anders dan een gewone burn-out, denkt hoogleraar Hedwig van Bakel. ‘Je zegt als ouder niet snel dat je je kinderen even beu bent. Terwijl dat bij je werk wel geaccepteerd is.’ Bovendien kun je best een paar maanden niet werken, maar aan je kinderen kun je je echt niet onttrekken, zelfs al zit je er helemaal doorheen. Er lijkt, kortom, een groter stigma op een ouderschapsburn-out te zitten dan op een gewone burn-out.
Het gevolg: we praten er niet over als het thuis slecht gaat, terwijl dat juist kan helpen om een ouderschapsburn-out te voorkomen. ‘Als moeders bij mij komen en zeggen: ik merk dat het te veel wordt, dan ben ik blij’, zegt coach Gwen Peters: ‘dan kunnen we namelijk de burn-out voor zijn.’ Peters behandelt met haar bedrijf Mama Glow vrouwen met een burn-out en stressgerelateerde klachten. Vermoeidheid is normaal, zegt ze, zeker tijdens de tropenjaren. En met een beetje stress is ook niks mis, dat kan juist een boost opleveren bij presentaties of andere belangrijke zaken. ‘Maar de vraag is: zijn er nog herstelmomenten? En ervaar je nog plezier in de dingen die je doet? Zo nee, dan gaat het snel de verkeerde kant op.’ De belangrijkste oorzaak is in Peters’ ervaring dat jonge moeders te weinig tijd voor ontspanning nemen. ‘Alles staat in het teken van werk en gezin. En alles moet perfect zijn.’
Tandje minder
Maar hoe kom je daar vanaf? Hoe laat je die hang naar perfectie los? ‘Vraag je eens af: wat past bij óns?’, adviseert Gwen Peters. ‘Neem alle gezinnen in je straat: die lijken misschien op elkaar, maar ze zijn nooit precies hetzelfde. Waarom zou je dan wel precies hetzelfde moeten doen als zij?’ Nog een voorbeeld: één van de moeders die de coach begeleidde, zette als haar familie langskwam altijd de hele tafel vol eten. Dat hoorde nou eenmaal zo, vertelde ze, daar was ze mee opgegroeid. Maar ondertussen was ze na elke bijeenkomst volledig uitgeput. ‘Zet de volgende keer als oefening eens één salade op tafel in plaats van drie’, adviseerde Peters, ‘en kijk wat er gebeurt’. Het was maar een kleine verandering, maar het bezorgde de moeder minder stress. ‘En geen familielid heeft er ooit iets over gezegd.’
Kortom; het mag best een tandje minder. Goed genoeg ouderschap is bewezen beter voor iedereen. Als je zelf uitgeruster bent, zit je lekkerder in je vel en ben je beter bereikbaar voor je kinderen, zegt ook hoogleraar Hedwig van Bakel. ‘Soms kun je daarom beter een paar dingen laten vallen. Er is niemand die zegt dat je drie keer in de week een uur met je kinderen moet spelen.’ Nog iets waar je beter mee kunt stoppen: ‘Boeken lezen waarin staat hoe je zou moéten opvoeden, en op Instagram bekijken wat alle andere ouders willen en doen.’ Verlaag je verwachtingen, van jezelf en van je kinderen. Het idee dat ouderschap altijd maar leuk, goed en gezellig moet zijn, is niet alleen onzin, maar zelfs schadelijk, schrijft Melissa Hogenboom in ‘Het moederbrein’: ‘Ouders in landen waar sterk de nadruk ligt op ‘positief ouderschap’ hebben tien keer meer kans op een burn-out dan ouders in een samenleving met minder druk’.
Eerlijk duurt het langst
Tot slot het moeilijkste advies: wees eerlijk over hoe het met je gaat. Aan een antwoord als ‘Alles goed, hoor’ heeft niemand iets. Erken het probleem, dan kun je aan een oplossing gaan werken. Niet alleen voor jezelf: jouw openheid helpt ook anderen. ‘Pas toen ik over mijn burn-out begon te praten, hoorde ik van de ene moeder dat ze met zichzelf in de knoop zit en van de andere dat ze een coach zoekt’, vertelt Renée. Als we allemaal iets eerlijker zijn over de lastige kanten van het ouderschap, wordt de druk om aan het perfecte plaatje te moeten voldoen, misschien ook minder. En: vraag het gewoon, die hulp. Aan je partner, vriendin, de huisarts, een therapeut of de buurvrouw, al is het maar een bak spaghettisaus of een luisterend oor. ‘Ik ben voor mijn man naar de andere kant van het land verhuisd’, vertelt manager Nora, ‘dus toen we kinderen kregen, was mijn sociale netwerk niet groot. Iemand om mee te praten, een volwassene die even op mijn kinderen had gelet zodat ik een keer warme koffie had kunnen drinken of zelfs maar alleen naar de wc had gekund, dat had al zoveel geholpen. It takes a village to raise a child, hoor je vaak. Maar ik denk ook: it takes a village to protect a mom.’
‘‘
